■ کاخ سنا؛ مدرن‌‌ترین و باشکوه‌‌ترین ساختمان ایران در دهه ۴۰ بخش معماری

پس از پیروزی انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷ و انحلال مجلس‌ها، در ابتدا ساختمان سنا برای تهیه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به محل برگزاری جلسه‌های مجلس خبرگان قانون اساسی تبدیل شد. پس از اتمام تدوین قانون اساسی نیز این ساختمان به مجلس شورای اسلامی اختصاص یافت و جلسات این مجلس تا سال ۱۳۸۰ در همین محل برگزار می‌شد. با تکمیل ساختمان جدید مجلس در میدان بهارستان، از این ساختمان تنها برای برگزاری برخی گردهمایی‌های دولتی و جلسات سالانه مجلس خبرگان رهبری استفاده می‌شود.

هنگام کار در آرشیو نشریات به مطلبی درمورد این بنا در مجله گلبانگ برخوردیم که برای علاقمندان به معماری و مجلس می‌‌تواند جالب باشد. مسعود برزین در شناسنامه مطبوعات ایران از 1215 تا 1357 شمسی در معرفی گلبانگ نوشته است: ماهنامه تاریخی، ادبی و هنری ویژه دانشجویان ایرانی مقیم خارج از کشور. از انتشارات سازمان سمعی و بصری اداره کل هنرهای زیبای کشور (وزارت فرهنگ و هنر). سال 1340ش. 1961م.

بخشی از آن را با هم مرور می‌کنیم:

«سنا و مجالس قانونگذاری در هرکشوری مظهری است از حاکمیت ملت. و چون مجلس سنا از دیرباز از زمان روم و یونان باستان وجود داشته رنگی از عظمت و شکوه افسانه‌ای دارد. وقتی صحبت از سنا می‌رود هرکسی بی‌اختیار به یاد سنای روم قدیم و سناتورهای آن زمان میافتد و آنگاه مظهر حاکمیت باستانی در خاطره‌ها زنده می­شود و فی المثل ژولیوس سزار به یادها می­آید که می‌خواست از قدرت خویش در تضعیف سنای روم سوء استفاده کند که بدست نزدیکترین دوستانش برتوس نجیب‌زاده و سناتور رومی در روی پله­های مجلس سنا بقتل رسید.»

از آنجا که این ماهنامه مخصوص دانشجویان ایرانی بود که در خارج از ایران به سر می­بردند در آن کوشیده شده است که جزئیات این ساختمان اطلاعاتی به آنان داده شود. معماران این ساختمان آقایان مهندس فروغی و مهندس غیاثی معرفی شده‌اند، و گفته شده این طرح با مطالعه مجالس سنای کشورهای اروپائی و با الهام و اقتباس از طرح کاخ­های قدیمی ایران رسم شده است.

تصویرسازی کاملی برای معرفی این کاخ صورت گرفته است: «ما باتفاق یکدیگر، از در ورودی مجلس سنا، داخل می‌شویم و یکایک قسمتهای جالب توجه این ساختمان بزرگ را تماشا می‌کنیم. همین‌که از پله‌ها بالا رفتیم قبل از هرچیز دو ستون طلائی رنگ که بشکل گیسوان بافته دختر خانمها است توجه ما را جلب می‌کند. مهندسین و تماشاچیانی که تاکنون از کاخ سنا بازدید کرده ­اند دو ستون طلائی را گیسوی سنا نامیده اند....».

سالن جلسات علنی کاخ سنا، دیوار متحرک سالن، سقف تالار، چگونگی نور، سنگ و کرسی های تالار، میزهای سناتورها و تکمه روی آن، لژهای مخصوص آن، پله‌کانها، فرش سالن و اتاق کمیسیون­ها از مواردی است که به وضوح در این مقاله معرفی شده است.

در دلایل ساخت این بنا گفته شده است که به دلیل اینکه قبلاً محلی برای تشکیل جلسات مجلس سنا در نظر گرفته نشده بود، در سالهای نخستین جلسات سنا در عمارت مجلس شورای ملی تشکیل می‌شد. ولی پس از انحلال مجلس در سال ۱۳۳۱ و گشایش دوباره آن در ۱۳۳۲ سناتورها به این فکر افتادند که هرچه زودتر محلی اختصاصی جهت مجلس سنا درنظر گرفته شود.

بدین منظور برخی از سناتورها با تلاش بسیار و با موافقت محمدرضا شاه پهلوی کاخ علیرضا پهلوی را خریداری کردند و به مجلس سنا اختصاص دادند، و از اسفند ۱۳۳۳ به بعد جلسات سنا در آنجا تشکیل شد. اما چون در کاخ جدید نیز محل مناسبی برای ادارات، کتابخانه و سایر تشریفات مربوطه وجود نداشت تصمیمگرفته شد ساختمان جدیدی در کنار کاخ علیرضا احداث شود. این بنا تا سال ۱۳۵۷ جهت جلسات مجلس سنا مورد استفاده قرار می‌گرفت.

 از نکات جالب این مقاله اشاره به نکات زیر است:

•سناتورها چند آپارتمان برای پذیرایی از مهمانان خود دارند و وسائل آبدارخانه جدید در نوع خود در دنیا بی‌نظیر ست.

•ارتفاع ساختمان کاخ از سطح زمین بیش از سی و دو متر است.

•محوطه باغ کاخ شانزده هزار متر مربع است که شش هزار متر آن زیربنای کاخ عظیم سنا قرار گرفته است.

•در تزئین نمای خارجی کاخ مجموعا ده هزار متر مربع سنگ مرمر بکار رفته است. سنگهای مرمری که در ساختمان کاخ سنا بکار رفته از بهترین انواع سنگ مرمر دنیاست.

•ساختمان عمارت سنا در حدود چهار سال بطول انجامید و در این مدت هرروز دویست و پنجاه تن کارگر و معمار بکار آن مشغول بوده‌اند.

منبع: سایت کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی