■ ایران، بهشت دزدان نرم‌افزار و ناقضان کپی‌رایت بخش عمومی

نقض کپی‌رایت و دانلود و استفاده غیرقانونی از محصولات نرم‌افزاری جهانی، تبدیل به عادتی روزمره در زندگی دیجیتال بسیاری از ایرانیان شده است. برای بسیاری از کاربران حتی تصور مدلی غیر از آنچه سال‌هاست به خاطر عدم پای‌بندی به قوانین مرتبط با کپی‌رایت در ایران رواج دارد، به سادگی ممکن نیست.

ایرانی‌ها بدون دغدغه و بی‌آن‌که همچون کاربران جهان توسعه‌یافته نگران پی‌آمدها و جریمه‌های اجتمالی باشند، می‌توانند محصولات نرم‌افزاری را دانلود کنند یا نسخه‌های کدشکسته را با قیمتی نازل در گوشه‌وکنار همه شهرها بخرند.

بسیاری از نرم‌افزارهایی که در بازارهای جهانی برای استفاده از آن باید رقمی چند صد یا چند هزار دلاری پرداخت، در ایران با بهایی باورنکردنی در دسترس است. همه این‌ها، شرایطی پدید آورده که ایران را تبدیل به "بهشت دزدان نرم‌افزار و ناقضان کپی‌رایت" کرده است.


هر ایرانی، یک ناقض کپی‌رایت


آمار جدیدی که منتشر شده نشان می‌دهد که به‌طور میانگین هر کاربر ایرانی بیش از ۴ هزار دلار (معادل ۱۲ میلیون تومان) نرم‌افزار غیرقانونی و نسخه کرک‌شده محصولات بین‌المللی را روی سیستم کامپیوتری خود دارد.

این آمار را رادیو بین‌المللی چین منتشر کرده و جزئیات بیشتری درباره جامعه آماری مورد پژوهش ارائه نداده، اما واقعیتی انکارناپذیر است که مانعی بزرگ در راه توسعه فن‌آوری اطلاعات در ایران هم محسوب می‌شود.

رقم ۴ هزار دلار بر اساس نیازهای یک کاربر معمولی محاسبه شده و می‌توان تصور کرد که این رقم برای کاربرانی که به کارهای فنی تخصصی یا آکادمیک مشغول‌اند، به مراتب بزرگ‌تر و تکان‌دهنده‌تر است. آنچه به رفتاری عادی برای کاربران ایرانی بدل شده در بسیاری از کشورهای دنیا عملی مجرمانه است و می‌تواند جریمه‌های سنگینی را در پی داشته باشد.

حتی سایت‌هایی که نسخه‌های کرک‌شده نرم‌افزارها، برنامه‌ها و اپلیکیشن‌های مختلف را ارائه می‌کنند هم می‌توانند روی سرورهایی که در ایران مستقرند میزبانی شوند، بدون آن‌که با چالش خاصی مواجه شوند.


پی‌آمدهای ویرانگر نقض کپی‌رایت برای آینده ایران


جمهوری اسلامی تا کنون عضویت در هیچ یک از کنوانسیون‌های بین‌المللی مرتبط با حق کپی‌رایت را نپذیرفته و همین موضوع از عوامل مهم ناکامی ایران برای عضویت کامل در سازمان تجارت جهانی (WTO) بوده است.

از مجموع ۷۰۰ سوالی که سازمان تجارت جهانی برای قبول عضویت ایران برای مقامات کشور ارسال کرده، بیش از ۱۰۰ پرسش مستقیما مربوط به قانون کپی‌رایت است که وزارت ارشاد باید پاسخگوی آنها باشد. اما بدیهی است که تغییر رویه جاری نیازمند یک تحول عظیم در جامعه است.

واقعیت این است که اگرچه نقض کپی‌رایت ممکن است منافع آنی چشمگیری برای جامعه و کاربران داشته باشد، اما کشور را از مواهب آتی عظیمی که پیوستن به سازمان تجارت جهانی به دنبال خواهد داشت عملا محروم کرده است.

به خاطر محدودیت‌هایی که بر سر راه پژوهش‌های دقیق میدانی در ایران وجود دارد، هنوز نمی‌توان از خسارت‌هایی که نقض کپی‌رایت به کشور و آینده آن تحمیل می‌کند ارزیابی دقیقی داشت، اما در بسیاری از رده‌بندی‌های جهانی ایرانیان جزو قانون‌شکن‌ترین و متخلف‌ترین کاربران محصولات نرم‌افزاری محسوب می‌شوند.

کشورهایی همچون ارمنستان، آذربایجان، مولداوی، بنگلادش، زیمبابوه، سری‌لانکا، یمن و لیبی از جمله کشورهایی هستند که در زمینه ‌نقض کپی‌رایت پس از ایران در جایگاه‌های بعدی قرار می‌گیرند.